Türkiye’de AR-GE ve ÜR-GE Teşvikleri (Savunma, Havacılık ve Uzay Odaklı) – Oktay İyisaraç

/in /tarafından

1) Temel Kavramlar: AR-GE, ÜR-GE, Yenilik, Öncelikli Alan
AR-GE (Araştırma-Geliştirme): Bilimsel/teknik belirsizliği gidererek yeni bilgi üretimi, prototip ve doğrulama faaliyetleri. 5746 sayılı Kanun ve TGB (4691) altında vergisel/mali teşviklerle desteklenir.

ÜR-GE (Ürün Geliştirme): Ticarileşmeye yakın, prototipten sanayi ölçeğine geçiş; KOSGEB ve TÜBİTAK programlarında özel hatlar ile (örn. 1501/1511 çıktılarının ticarileşmesi) ve Yatırım Teşvik Sistemi ile desteklenir.

Öncelikli Alanlar: Savunma, havacılık-uzay, elektronik, ileri malzeme, yapay zekâ vb. TOSHP ve TÜBİTAK-1511 çağrı planlarında ayrıcalıklı kabul edilir.
2) Savunma-Havacılık-Uzay’a Özel Kurumsal Çerçeve
Savunma Sanayii Başkanlığı (SSB):
– Ar-Ge Panelleri & SAGA (Geniş Alan Çağrıları): Kritik teknolojiler için proje başlatma ve geniş alan çağrıları.
– Sektörel Strateji/Yol Haritaları: 2024-2028 sektörel strateji ve teknoloji yol haritaları savunma projelerinde Ar-Ge karar süreçlerini tanımlar.

TÜBİTAK (TEYDEB & SAVTAG):
– 1511 Öncelikli Alanlar: KOBİ %75, büyük ölçek %60 hibe oranı.
– 1501 Sanayi Ar-Ge ve 1507 KOBİ Ar-Ge Başlangıç: 2025/2 çağrıları açık.
– 1007 (SAVTAG): Kamu ihtiyaç odaklı savunma-güvenlik çağrıları.

3) Yatay (Genel) Teşvikler: Vergi, SGK, Damga, Gümrük
3.1 5746 sayılı Kanun (Ar-Ge ve Tasarım Faaliyetleri)
– Ar-Ge indirimi (%100),
– Gelir vergisi stopaj teşviki (%80–95),
– SGK işveren hissesi desteği,
– Damga vergisi istisnası,
– Gümrük/KDV istisnaları.

3.2 4691 sayılı Kanun (Teknoloji Geliştirme Bölgeleri – TGB/teknokent)
– Kurumlar vergisi istisnası,
– Gelir vergisi (personele ücret istisnası),
– Damga ve belirli KDV istisnaları (31.12.2028’e kadar).

4) Program Bazlı Hibe/Destekler (Savunma-Havacılık-Uzay Odaklı)
4.1 TÜBİTAK – Sanayi Odaklı
Program Odak Destek Oranı / Üst Limit Başvuru Yolu
1511 Öncelikli Alanlar Savunma, havacılık-uzay KOBİ %75, Büyük %60 hibe e-TEYDEB
1501 Sanayi Ar-Ge Şirket Ar-Ge projeleri Çağrıya göre e-TEYDEB
1507 KOBİ Ar-Ge Başlangıç KOBİ ilk projeleri %75 hibe, en çok 3M TL e-TEYDEB
1007 (SAVTAG) Kamu ihtiyacı odaklı Çağrı bazlı TÜBİTAK Başvuru Sistemi

4.2 KOSGEB – AR-GE/ÜR-GE ve Endüstriyel Uygulama: %75 oran, e-KOBİ üzerinden.
4.3 SSB – Ar-Ge Projeleri ve SAGA çağrıları.
4.4 Yatırım Teşvik Sistemi: Stratejik yatırımlar için %90 vergi indirimi.
4.5 Teknoloji Odaklı Sanayi Hamlesi Programı (TOSHP): Uzay aracı, roket ve füze sistemleri listede.
5) Hızlı Karşılaştırma Tabloları
Tablo A – Vergisel/Sosyal Güvenlik Teşviklerinin Özeti
Çerçeve Kimler Yararlanır Süre Ana Unsurlar Not
5746 – Ar-Ge/Tasarım Ar-Ge/Tasarım Merkezleri Süreklilik Ar-Ge indirimi, GV stopaj %80-95, SGK, damga 2025’te ücret üst sınır düzenlemesi
4691 – TGB TGB şirketleri 31.12.2028’e kadar Kurumlar & gelir vergisi istisnası, damga/KDV muafiyetleri Fiilen çalışma şartı aranır
6) Başvuru Yolları – Adım Adım
A) TÜBİTAK: e-TEYDEB, proje planı, iş paketleri.
B) KOSGEB: e-KOBİ üzerinden proje dosyası.
C) 5746 Ar-Ge Merkezi: AGTM portalı, yerinde inceleme.
D) TGB: Bölge başvurusu, personel bildirimi.
E) Yatırım Teşvik / Teknoloji Odaklı Sanayii Hamlesi (TOSHP): E-TUYS üzerinden başvuru.
7) Savunma-Havacılık-Uzay İçin Stratejik İpuçları
– Hibe → Vergisel teşvik → Yatırım zinciri kurun.
– Çağrı takvimlerini yakından takip edin.
– Yerli malı kullanımı ek destek sağlar.
– Çifte destek riskinden kaçının.
8) Neden Uzman Danışmanlık?
– Doğru çağrı–proje eşleştirmesi.
– Bütçe ve kalem uygunluğu.
– Vergi/SGK optimizasyonu.
– Denetim ve raporlama desteği.
9) Sık Sorulan Pratik Sorular
TGB mi, 5746 Ar-Ge Merkezi mi?
Küçük girişimler için TGB, büyük yapılar için 5746 daha uygundur.
Savunma projeleri için en doğru hat:
1511/1501/1507 (erken faz), 1007-SAVTAG (kamu ihtiyacı), SSB SAGA/Panel (kritik bileşen), Yatırım Teşvik/TOSHP (seri üretim).
10) Mini Yol Haritası
1. THS analizi → 1511/1507/1007.
2. TGB’ye yerleşim + 5746 Ar-Ge Merkezi.
3. KOSGEB ÜR-GE ve Endüstriyel Uygulama.
4. Yatırım Teşvik / TOSHP.
5. SSB ile konumlanma.
11) Kaynakça
1. TÜBİTAK – 1511 Öncelikli Alanlar
2. TÜBİTAK – 1507 KOBİ Ar-Ge Başlangıç
3. TÜBİTAK – 1501/1507 2025/2 çağrıları
4. TÜBİTAK – 1007 (SAVTAG)
5. KOSGEB – AR-GE/ÜR-GE Programı
6. KOSGEB – Endüstriyel Uygulama
7. 5746 – Vergisel teşvikler
8. 4691 – TGB teşvikleri
9. Yatırım Teşvik Sistemi
10. SSB – Ar-Ge Paneli/SAGA
11. TOSHP – Öncelikli ürünler
Son Söz:
Savunma-havacılık-uzay ekosisteminde hibe + vergisel + yatırım bileşenlerini birlikte kurgulayan projeler; yerlilik, kritik teknoloji ve ticarileşme eksenlerinde çok daha hızlı ilerler. Çağrı metinleri ve oranlar sık güncellendiği için uzman danışmanla çalışmak başarı şansını artırır.

Oktay İYİSARAÇ

İletişim: koc@hedefkoc.com