Son yirmi yılda, ekran temelli medya tüketimi modern yaşamın en dönüştürücü unsurlarından biri haline gelmiştir. Televizyondan dijital yayın platformlarına kadar uzanan bu süreçte; ne izlediğimiz, ne sıklıkla izlediğimiz ve neden izlediğimiz gibi unsurlar köklü biçimde değişmiştir. Bu dönüşüm, teknolojik, psikolojik, sosyolojik ve kültürel faktörlerin karmaşık etkileşimiyle şekillenmiştir. Bu makalede, Türkiye ve dünya genelindeki ekran izleme alışkanlıkları, doğrulanabilir istatistiksel verilerle son 20 yıl üzerinden analiz edilmekte; ayrıca önümüzdeki 5, 10 ve 20 yıl için öngörüsel bir simülasyon sunulmaktadır.
2025 itibarıyla Türkiye’de kişi başına günlük ortalama ekran süresi 7 saat 24 dakikaya ulaşmıştır. Bu rakam, 2024 yılına göre 16 dakikalık bir artışı temsil etmekte ve son 20 yılda istikrarlı bir yükseliş trendini yansıtmaktadır. Özellikle 1997–2012 doğumlu Z kuşağı, günde ortalama 9 saatini ekran başında geçirmektedir. Buna karşın, 55 yaş ve üzeri bireylerde ekran süresi belirgin biçimde daha düşüktür. Eğitim düzeyi de bu alışkanlıkta etkili bir faktördür; daha düşük eğitim seviyesine sahip bireylerin ekran başında geçirdikleri süre, yüksek eğitimlilere kıyasla daha fazladır. Türkiye’de içerik tercihleri incelendiğinde, televizyon dizileri ve gündüz kuşağı programlarının öne çıktığı görülmektedir. Çocuklar ve ergenler ise hem geleneksel televizyon hem de dijital medya içeriklerinden giderek daha fazla etkilenmekte, özellikle ilkokul çağındaki çocuklar en çok maruz kalan grup olarak öne çıkmaktadır.
Dünya’da Televizyon İzleme Süresi
Küresel ölçekte bakıldığında, 2025 itibarıyla dünya genelinde kişi başına günlük ortalama ekran süresi yaklaşık 6 saat 40 dakikadır. Ancak bu ortalamalar ülkelere göre ciddi farklılıklar göstermektedir. Güney Afrika, 9 saat 24 dakikalık günlük ortalama ekran süresi ile dünyanın en yüksek ekran süresine sahip ülkesidir. Buna karşın, Japonya bu alanda en düşük seviyededir ve günde sadece 3 saat 56 dakika ekran başında vakit geçirilmektedir. Türkiye ise 7 saat 24 dakikalık ortalama ile yüksek ekran süresine sahip ülkeler arasında yer almaktadır. Yaş grupları bazında incelendiğinde, Türkiye ile benzer şekilde dünya genelinde de Z kuşağı bireyleri ekran başında günlük yaklaşık 9 saat geçirmektedir. Dahası, 0–2 yaş arası bebeklerin neredeyse %49’u düzenli olarak akıllı telefonlarla etkileşim kurmaktadır; bu durum özellikle eğitimciler ve sağlık uzmanları arasında kaygı yaratmaktadır.
Ekran süresindeki bu artışın nedenleri çok boyutludur. Psikolojik açıdan bakıldığında, özellikle 2–17 yaş arası çocuklarda aşırı ekran kullanımı, merak duygusunun azalması, öz denetimin zayıflaması ve duygusal dengesizlik gibi sorunlarla ilişkilendirilmektedir. Bu durum, uzun vadede ruh sağlığı ve sosyal gelişim açısından riskler barındırmaktadır. Sosyolojik olarak, artan dijitalleşme geleneksel insan ilişkilerinin yerini almış; COVID-19 pandemisi bu süreci daha da hızlandırarak sosyal, eğitsel ve mesleki etkileşimlerin büyük ölçüde ekranlara taşınmasına neden olmuştur. Kültürel açıdan ise, içerik çeşitliliğinin artması ve dijital platformların her yerden erişilebilir hale gelmesi, bireyleri daha uzun süre ekran karşısında tutmaktadır. Teknolojik gelişmeler ise bu sürecin temel taşıdır. Özellikle akıllı telefon ve tabletlerin yaygınlaşması, ekran temelli medya tüketimini her an ulaşılabilir hale getirmiş; ekran kullanımı, günlük yaşamın ayrılmaz bir parçası olmuştur.
Mevcut Veriler Doğrultusunda Önümüzdeki Yılların Tahmini Televizyon İzleme Projeksiyonu
Mevcut veriler ışığında, önümüzdeki yıllara ilişkin öngörüler yapmak mümkündür. Türkiye’de 2030 yılına kadar günlük ortalama ekran süresinin 7 saat 45 dakikaya çıkması beklenmektedir. 2035 yılında bu sürenin 8 saat 15 dakikaya ulaşması, 2045’te ise 9 saat 30 dakikayı aşması öngörülmektedir. Küresel ölçekte de benzer bir tablo söz konusudur. Dünya genelinde ekran süresinin önümüzdeki 5 yıl içinde 7 saat 15 dakikaya, 10 yıl içinde 8 saat 30 dakikaya, 20 yıl içinde ise 10 saat 30 dakikaya yükselmesi beklenmektedir. Bu projeksiyonlar; teknolojiye erişim, dijital medya tüketim alışkanlıkları ve demografik eğilimler temel alınarak oluşturulmuştur.
Sonuç olarak, televizyon ve ekran izleme alışkanlıkları son 20 yılda yalnızca teknolojik değil; aynı zamanda toplumsal, kültürel ve psikolojik dinamikler üzerinden de büyük bir dönüşüm geçirmiştir. Bu eğilimin önümüzdeki yıllarda da devam edeceği açıktır. Ancak bireylerin ve toplumların, özellikle çocuklar ve gençler gibi kırılgan grupları göz önünde bulundurarak, ekran kullanımının potansiyel zararlarını azaltmaya yönelik bilinçli stratejiler geliştirmesi büyük önem taşımaktadır. Gelecekte mesele yalnızca ne kadar süre izlediğimiz değil; neyi, neden ve nasıl izlediğimiz olacaktır.

HedefKoç Danışmanlık Dr. Uzman Psikolog H. Mert Özaydın

1. DVB-T ve DVB-T2 Teknolojileri Nedir?

DVB-T (Digital Video Broadcasting — Terrestrial), karasal (anten üzerinden) sayısal televizyon yayıncılığı için geliştirilen bir teknolojidir. 1997 yılında ETSI (European Telecommunications Standards Institute) tarafından standardize edilmiştir. DVB-T, analog yayına kıyasla daha kaliteli görüntü ve ses sunarken, daha verimli spektrum kullanımı sağlar. MPEG-2 ve daha sonra MPEG-4 gibi sıkıştırma formatlarını kullanarak SD (Standart Çözünürlük) ve HD (Yüksek Çözünürlük) yayınları destekler.

DVB-T2 (Digital Video Broadcasting — Second Generation Terrestrial) ise DVB-T teknolojisinin geliştirilmiş ikinci neslidir. 2009 yılında tanıtılan DVB-T2, daha yüksek veri iletim kapasitesi, daha gelişmiş hata düzeltme teknikleri (LDPC ve BCH), mobil cihazlara daha iyi uyumluluk ve UHD (Ultra Yüksek Çözünürlük) gibi yeni nesil yayın ihtiyaçlarını destekler. DVB-T2, DVB-T’ye göre %50’ye kadar daha fazla spektrum verimliliği sunar.

2. Nasıl Kullanılır?

DVB-T veya DVB-T2 teknolojisiyle yapılan yayınlar, karasal vericiler aracılığıyla anten üzerinden iletilir. Bu sinyalleri alabilmek için kullanıcıların:

• Uyumlu bir televizyon (DVB-T veya DVB-T2 destekli),
• Veya DVB-T2 destekleyen bir set üstü alıcı (STB),
• Ve bir karasal anten kullanmaları gerekir.

DVB-T2, DVB-T ile geriye dönük uyumlu değildir. Yani yalnızca DVB-T destekleyen bir cihazla, DVB-T2 yayınlarını izlemek mümkün değildir.

3. DVB-T2 Teknolojisinin Dünya Genelindeki Kullanımı

DVB-T2, dünya çapında 70’ten fazla ülkede aktif olarak kullanılmaktadır. Bu ülkeler arasında Avrupa, Asya ve Afrika kıtalarından pek çok ülke yer almaktadır. Kullanım detayları şöyledir:

• Birleşik Krallık: DVB-T2’yi ilk kullanan ülkedir. 2009 yılında deneme yayınına başlanmış, 2010’da Freeview HD platformu üzerinden resmen yayına geçilmiştir.
• Almanya: 2017’den itibaren DVB-T2 HD yayınına geçilmiştir. Yayınlar HEVC (H.265) kodlaması ile yapılmakta ve HD kalitededir.
• İsveç: Kasım 2010’da DVB-T2’ye geçen ilk İskandinav ülkesidir. Ülke çapında UHD denemeleri yapılmıştır.
• Polonya: 2022 yılında DVB-T2’ye geçiş sürecini tamamlamıştır.
• Tayland: Güneydoğu Asya’da DVB-T2’yi ilk uygulayan ülkedir. 2014 yılında ülke çapında yayına geçilmiştir.
• Afrika: Kenya, Nijerya, Uganda ve Namibya gibi ülkeler DVB-T2 üzerinden hem ücretsiz hem de ücretli yayınlara başlamıştır.

DVB-T2, aynı zamanda bazı bölgelerde mobil TV ve taşınabilir cihazlar için de kullanılmaktadır. DVB-T2’nin sunduğu yüksek bant genişliği, UHD (4K) yayınlara uygun altyapı oluşturur.

4. Türkiye’de DVB-T2 Kullanımı

Türkiye, 2012 yılında DVB-T2 teknolojisini ulusal yayın standardı olarak benimsemiştir. 2013 yılında TRT tarafından ve KULE A.Ş. aracılığıyla Ankara’da DVB-T2 deneme yayınlarına başlanmıştır. Bu yayınlar kapsamında 2 HD ve 5 SD kanal, 27 Mbps’lik bir multiplex üzerinden iletilmiştir. Ancak bu teknolojinin yaygınlaşması, çeşitli nedenlerle sınırlı kalmıştır:

Sınırlı Kullanımın Nedenleri:

1. İhale Süreçleri ve Hukuki Sorunlar:
   2013 yılında RTÜK tarafından yapılan ulusal, bölgesel ve yerel yayın lisansı ihaleleri, çeşitli yayın kuruluşlarının açtığı davalar neticesinde iptal edilmiştir. Bu durum, sayısal karasal yayıncılığın önünü tıkamıştır.
2. Altyapı Yetersizliği:
   DVB-T2 için ülke genelinde çok sayıda yeni verici kurulması, SFN (tek frekans ağı) destekli altyapının oluşturulması ve teknik yatırımlar yapılması gerekmektedir. Bu yatırımlar henüz tamamlanmamıştır.
3. Tüketici Donanımı Uyumluluğu:
   Türkiye’deki birçok televizyon DVB-T desteği sunmakla birlikte DVB-T2 desteklememektedir. Bu nedenle tüketicilerin ek alıcı cihaz satın alması gerekir ki bu durum ekonomik yük oluşturur.
4. Uydu Yayıncılığının Yaygınlığı:
   Türkiye’de televizyon izleyicilerinin büyük çoğunluğu uydu üzerinden yayın almaktadır. Bu nedenle karasal yayına talep düşük kalmakta ve yatırım cazibesini azaltmaktadır.

5. DVB-T2 Teknolojisinin Avantajları ve Dezavantajları

Avantajları:

• Yüksek Kapasite: DVB-T’ye göre %50’ye kadar daha fazla veri taşır.
• HD/UHD Desteği: 4K ve üstü yayınlar için uygundur.
• Verimli Spektrum Kullanımı: Daha az frekansta daha fazla kanal yayını yapılabilir.
• Gelişmiş Hata Düzeltme: Sinyal alım kalitesini artırır.
• Çoklu Hizmet: Tek bir frekans üzerinden TV, radyo, veri servisleri yayını yapılabilir.
• Mobil Uyumluluk: Hareket halindeki cihazlarda da kesintisiz yayın deneyimi sağlar.

Dezavantajları:

• Yüksek Geçiş Maliyeti: Hem yayıncı hem tüketici için ek yatırım gerektirir.
• Geriye Dönük Uyumsuzluk: DVB-T2 alıcısı olmayan cihazlarla uyumsuzdur.
• Yasal ve Bürokrasik Engeller: Geçiş için mevzuatın ve kurumlar arası koordinasyonun uyumlu olması gerekir.

6. Türkiye’de DVB-T2 Yayınlarının Başlatılması İçin Gerekli Adımlar ve Altyapı

Türkiye’de DVB-T2’nin aktif hale gelebilmesi için aşağıdaki teknik, hukuki ve ekonomik adımların atılması gereklidir:

1. Yeniden Lisanslama Süreci:
   RTÜK, iptal edilen ihale sürecini güncellenmiş koşullarla yeniden başlatmalı ve hızlıca sonuçlandırmalıdır.
2. Ulusal Verici Ağı Kurulumu:
   KULE A.Ş. ve TRT gibi kurumlar koordinasyonunda ülke genelinde SFN destekli yeni nesil verici kuleleri inşa edilmelidir.
3. Frekans Planlaması ve Tahsisi:
   UHF bandı başta olmak üzere frekanslar yeniden planlanmalı ve DVB-T2 uyumlu bir harita çıkarılmalıdır.
4. Kamu Bilgilendirmesi ve Teşvik Programları:
   Tüketicilerin bilgilendirilmesi ve düşük gelir grupları için set üstü alıcı destek programları başlatılmalıdır.
5. Alıcı Cihaz Desteği:
   Satılan TV’lerde DVB-T2 alıcı özelliği zorunlu hale getirilmeli veya etiketleme sistemiyle kullanıcılar bilgilendirilmelidir.
6. Yayıncı Teşvikleri:
   Özellikle yerel ve bölgesel yayıncılara geçiş için mali ve teknik teşvikler sağlanmalıdır.

DVB-T2, televizyon yayıncılığında yüksek kalite, spektrum verimliliği ve çoklu hizmet esnekliği sağlayan modern bir teknolojidir. Dünya genelinde birçok ülke bu sisteme geçiş yapmış ve başarılı sonuçlar elde etmiştir. Türkiye’de ise bazı hukuki ve yapısal sorunlar nedeniyle DVB-T2 henüz geniş ölçekte uygulanamamıştır. Ancak gerekli yasal düzenlemeler, altyapı yatırımları ve kamu bilinciyle Türkiye’nin de bu teknolojiden tam kapasiteyle yararlanması mümkündür. Gerçekleşecek teknolojik adımlarda farkındalık yaratan bakış açısı ile TUYAD Telekomünikasyon Uydu ve Yayıncılık İş İnsanları Derneği her zaman sektöre hizmet etmiş ve gerekli çalışmalar konusunda sorumluluk üstlenmiştir. Konu hakkında detaylı bilgi için info@tuyad.org adresinden TUYAD’a ulaşabilirsiniz.

HedefKoç Danışmanlık Dr. Uzman Psikolog H. Mert Özaydın

Ev Elektroniği Sektöründe Türkiye’ye Uygulanan Gümrük Tarifeleri

TUYAD Telekomünikasyon Uydu ve Yayıncılık İş İnsanları Derneği yaklaşık 30 yıldan beri temsil ettiği sektörde üyelerine ve regülasyon kuruluşlarına vermiş olduğu hizmetler ile gerekli konularda kılavuz olma niteliğini sürdürmektedir.

Günümüz küresel ticaret ortamında ihracat hacmini her geçen gün yükseltmekte olan ülkemizde atılacak stratejik adımların planlanmasında her daim güncel veri ve istatistikler yol gösterici olma niteliği taşımaktadır.

Türkiye’den ihraç edilen ev elektroniği ürünlerine uygulanan vergi oranları, alıcı ülkelerin kendi gümrük tarifelerine ve ticaret anlaşmalarına bağlı olarak değişir. Her ülkenin uyguladığı ithalat vergisi, ürünün türüne, menşe ülkesine ve ticaret anlaşmalarına göre farklılık gösterebilir.

Aşağıda, Türkiye’den ev elektroniği ürünleri ithal eden bazı ülkelerdeki genel gümrük vergi oranlarına ve uygulamalara dair bilgiler yer almaktadır:

1. Avrupa Birliği (AB)

Avrupa Birliği ülkeleri, Türkiye ile Gümrük Birliği anlaşmasına sahip oldukları için, Türkiye’den yapılan ithalat, AB’nin Ortak Gümrük Tarifesi’ne tabidir. Bu durumda, ev elektroniği ürünlerine genellikle şu oranlarda gümrük vergisi uygulanır:

• Televizyonlar ve ses sistemleri: %0 gümrük vergisi (Gümrük Birliği’ne dahil olduğu için).
• Akıllı telefonlar: AB içindeki birçok ülke, Türkiye’den gelen akıllı telefonlar için gümrük vergisi almaz.
• Beyaz eşya (buzdolabı, çamaşır makinesi vb.): Genellikle %0 gümrük vergisi.

Ancak, AB ülkeleri ürünlere Katma Değer Vergisi (KDV) uygular. Bu oran ülkeye göre değişir:

• Almanya: %19 KDV
• Fransa: %20 KDV
• İtalya: %22 KDV

2. Amerika Birleşik Devletleri (ABD)

ABD, Türkiye ile serbest ticaret anlaşması olmayan bir ülkedir. Bu nedenle, Türkiye’den gelen ev elektroniği ürünleri, ABD’nin belirlediği gümrük tarifelerine tabi olur:

• Akıllı telefonlar: %0 gümrük vergisi (çoğunlukla), ancak belirli özelliklere sahip bazı cihazlar için daha yüksek oranlar uygulanabilir.
• Televizyonlar: Ortalama %2.5 gümrük vergisi.
• Diğer elektronik cihazlar (beyaz eşya vb.): Gümrük vergisi genellikle %2.5 ile %3 arasında değişir.

ABD’de de, tüm ithalat ürünleri KDV’ye (veya satış vergisine) tabi değildir; ancak eyaletler, kendi satış vergilerini uygulayabilir.

3. Rusya

Rusya, Türkiye ile Gümrük Birliği anlaşması yapmadığı için, kendi tarifelerini uygular. Türkiye’den gelen ev elektroniği ürünlerine Rusya’da genellikle şu oranlarda gümrük vergisi uygulanır:

• Televizyonlar: %10 gümrük vergisi.
• Akıllı telefonlar: %5 gümrük vergisi.
• Beyaz eşya: %10 gümrük vergisi.

Rusya’da ayrıca, tüm ithalat ürünlerine KDV uygulanır ve bu oran %20’dir.

4. Çin

Çin, Türkiye’den gelen ürünlere belirli gümrük tarifeleri uygular. Ev elektroniği ürünleri için Çin’deki vergi oranları şu şekildedir:

• Akıllı telefonlar: %0 gümrük vergisi (bazı durumlarda %5’e kadar çıkabilir).
• Televizyonlar: %10 gümrük vergisi.
• Beyaz eşya: %10 gümrük vergisi.

Çin’de de ithal edilen ürünler için Katma Değer Vergisi (KDV) uygulanır. Bu oran %13’tür.

5. Japonya

Japonya, Türkiye ile serbest ticaret anlaşması olmayan bir ülkedir. Japonya’da Türkiye’den gelen ev elektroniği ürünlerine şu oranlarda gümrük vergisi uygulanır:

• Akıllı telefonlar: %0 gümrük vergisi.
• Televizyonlar: %0 gümrük vergisi.
• Beyaz eşya: %2.5 – %5 gümrük vergisi.

Japonya’da da ithal edilen ürünlere KDV uygulanır ve bu oran %10’dur.

6. Orta Doğu Ülkeleri (Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri vb.)

Orta Doğu ülkelerinde, Türkiye’den gelen ev elektroniği ürünlerine genellikle aşağıdaki gümrük vergisi oranları uygulanır:

• Suudi Arabistan: Ev elektroniği ürünlerine ortalama %5 gümrük vergisi uygulanır.
• Birleşik Arap Emirlikleri: %5 gümrük vergisi.
• Katar: %5 gümrük vergisi.

Bu ülkelerde ayrıca KDV oranları genellikle %5’tir.

Türkiye’den ev elektroniği ürünleri ithal eden ülkelerde gümrük vergisi oranları, ülkenin ticaret politikalarına, ticaret anlaşmalarına ve ürünün türüne bağlı olarak değişir. Genelde AB ülkelerinde, Türkiye ile Gümrük Birliği anlaşması olduğu için ürünlere düşük veya sıfır gümrük vergisi uygulanırken, ABD, Rusya ve bazı Asya ülkelerinde gümrük vergileri daha yüksek olabilir.

Global ticaret pazarında ülkelerin vergilendirme politikaları çeşitli stratejilere bağlı olarak değişiklik gösterebilmektedir. Biz TUYAD olarak periyodlar halinde güncel verilere ulaşarak sektörümüz temsilcileri ile bu genel bilgileri paylaşmaya devam etmekteyiz. Bu kaynaklar temel bilgileri içermekte olup ithalat ve ihracat vergileri ürünün cinsine, menşe ülkesine ve güncel mevzuata bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Ürün ve/veya hizmet özelinde talep edilen özel mevzuat bilgilendirmeleri için info@hedefkoc.com adresinden tarafımıza ulaşabilirsiniz.

HedefKoç Danışmanlık Dr. Uzman Psikolog H. Mert Özaydın

ABD’nin Yeni Gümrük Vergisi Kararının Küresel ve Türkiye Ekonomisine Etkileri

2 Nisan 2025 tarihinde ABD Başkanı Donald Trump, dünya ülkeleriyle yürütülen ticarette vergi oranlarında önemli değişikliklere gidileceğini duyurdu. Bu karar, uzun yıllardır süregelen ticaret politikalarının yeniden gözden geçirilmesine ve küresel ticaret dengelerinin sarsılmasına neden olacak nitelikte. Hem ABD içindeki sanayi ve istihdam politikalarını desteklemek hem de dış ticaret açığını azaltmak amacıyla alınan bu karar, dünya genelinde çeşitli olumlu ve olumsuz sonuçları beraberinde getirebilir.

Trump yönetimi, 2 Nisan 2025 tarihinde düzenlenen bir basın toplantısında, ithalat için asgari %10’luk bir gümrük vergisi uygulayacağını açıkladı. Buna ek olarak, ülkeler arası ticaret dengesizliğini gidermek amacıyla, karşılıklı olarak daha yüksek vergi oranları belirlenirken; Çin için %34, Avrupa Birliği için %20, Vietnam için %46 gibi oranlar öne çıktı. Ayrıca, ithal otomobillere %25 gümrük vergisi gibi sektör özelinde uygulamalar da getirildi. Bu düzenlemenin, ABD sanayisini canlandırma ve dış ticaret açığını azaltma hedefleri bulunuyor.

Küresel Perspektiften Kararın Önemi

Olumlu Yönler

• İç Üretimin Teşviki: ABD, yüksek vergi bariyerleriyle yerli üretimi destekleyerek istihdamı artırmayı hedefliyor.
• Ticaret Açığının Azaltılması: Karşılıklı vergilerle dış ticaret açığının daraltılması amaçlanıyor.
• Müzakerelere Zemin Hazırlanması: Trump’ın açıklamalarında, diğer ülkelerle müzakerelere açık olunacağı vurgulanması, ileride ticari sorunların çözümü için zemin hazırlayabilir.

Olumsuz Yönler

• Küresel Ticaret Savaşları Riski: Yüksek vergiler uluslararası ticarette gerginliğe neden olarak, ticaret savaşlarının başlamasına zemin hazırlayabilir.
• Piyasa Volatilitesi: Karar, özellikle borsa ve döviz piyasalarında ani dalgalanmalara yol açarak, küresel ekonomik belirsizliği artırabilir.
• Tedarik Zincirlerinde Aksamalar: Küresel tedarik zincirlerinde yeniden yapılanma ve üretim kaymalarına yol açması bekleniyor .

Çin İçin Anlamı

Dünya üretim merkezi olarak görülen Çin, Trump’ın uygulamaya koyduğu %34’lük vergi oranıyla ABD pazarındaki rekabet gücünü ciddi oranda azaltabilir. Bu durum:

• Maliyet Artışı: Çin’den gelen ürünlerin ABD’de daha pahalı hale gelmesine yol açarak, Çinli ihracatçıları zor durumda bırakabilir.
• Tedarik Zinciri Değişikliği: ABD firmaları, maliyet avantajını yeniden değerlendirmek adına alternatif tedarikçiler arayışına girebilir.
• Siyasi ve Ekonomik Baskı: Bu vergi uygulaması, Çin üzerinde uluslararası arenada ticari ve politik baskı unsuru olarak kullanılabilir.

Türkiye İçin Potansiyel Avantajlar

Türkiye, ABD’nin belirlediği yeni vergi tarifesinde %10’luk en düşük oranla yer alıyor. Bu durumun yaratabileceği avantajlar şunlardır:

Rekabet Avantajı

• Düşük Vergi Yükü: Çin (%34), Vietnam (%46) ve AB (%20) gibi rakip ülkelerin çok daha yüksek vergi oranları, Türk ürünlerini ABD pazarında daha cazip hale getirebilir.
• Fiyat Rekabeti: Otomotiv, tekstil ve makine gibi sektörlerde, düşük vergi oranları Türk ihracatçılarına maliyet avantajı sağlayarak, ABD’de rekabet gücünü artırabilir.

Yabancı Yatırımların Artışı

• Üretim Tesislerinin Türkiye’ye Kayması: ABD’nin vergi güncellemesiyle yüksek teknoloji ürünlerinde ve ileri üretim süreçlerinde maliyet avantajı arayan ülkeler, aynı zamanda Türkiye’nin sağladığı cazip yatırım teşvikleri nedeniyle üretim tesislerini Türkiye’de kurmak isteyebilir. Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mehmet Fatih Kacır’ın HIT-30 Yüksek Teknoloji Yatırım Programı kapsamında açıkladığı gibi, yüksek katma değerli, AR‑GE odaklı yatırımlara yönelik uzun vadeli finansman, vergi indirimi ve çeşitli teşvik paketleri, Türkiye’yi küresel teknolojik üretimin önemli bir merkezi haline getirmeyi hedefliyor.
• Teşvikler ve Destekler: Yabancı yatırımcılar, Türkiye’de yatırım teşvik belgesi alarak; KDV istisnası, gümrük vergisi muafiyeti, kurumlar vergisi indirimi, sosyal sigorta prim desteği gibi avantajlardan yararlanabiliyor. Bu teşvikler, e-TUYS sistemi üzerinden sağlanmakta ve bölgesel yatırım teşvik uygulamalarıyla desteklenmektedir.

Ekonomik İstikrar ve Büyüme

• Artan İhracat Hacmi: 2024 verilerine göre, Türkiye ile ABD arasındaki ticaret hacmi artış göstermiştir. Yeni vergi düzenlemesi, bu artışı daha da perçinleyerek, 100 milyar dolarlık ticaret hedeflerine ulaşmada Türkiye’ye katkı sağlayabilir.
• Sektörel Kalkınma: Özellikle otomotiv, tekstil ve makine sektörlerinde, düşük vergi oranları ve cazip yatırım teşvikleri sayesinde üretim artışı ve yeni iş olanakları yaratılabilir.

Türkiye’nin Küresel Ekonomide Elde Ettiği Stratejik Avantajlar ve Yabancı Yatırım Teşvikleri

Türkiye, jeostratejik konumu, nitelikli işgücü, güçlü lojistik altyapısı ve rekabetçi üretim maliyetleri ile küresel yatırımcılar için çekici bir destinasyon haline gelmiştir. Yüksek teknoloji yatırımlarında Türkiye’de üretimin gerçekleştirilmesi konusundaki artan ilgi, iki ana etmenle şekillenmektedir:

1. ABD’nin Vergi Güncellemesi: ABD’nin yüksek vergi politikaları, diğer rakip ülkelerde maliyet artışına neden olurken, Türkiye’nin uyguladığı %10’luk vergi oranı, yüksek teknolojili ürünlerin rekabetçi fiyatlarla üretilmesini mümkün kılmaktadır.
2. Yabancı Yatırım Teşvikleri: Türkiye, Genel Yatırım Teşvik Uygulamaları, Bölgesel Yatırım Teşvikleri, Stratejik Yatırım Teşvikleri ve Proje Bazlı Yatırım Teşvikleri gibi kapsamlı destek mekanizmaları ile yatırımcılara cazip şartlar sunmaktadır. Bu teşvikler; KDV istisnası, gümrük vergisi muafiyeti, vergi indirimleri, sosyal sigorta prim desteği, faiz oranı desteği, arazi tahsisi ve altyapı desteği gibi pek çok avantajı içerir. Yabancı yatırımcılar, e-TUYS sistemi aracılığıyla yatırım teşvik belgesi alarak bu avantajlardan faydalanabilirler.

Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mehmet Fatih Kacır’ın HIT-30 programı kapsamında açıkladığı destek paketleri, yüksek teknoloji ve AR‑GE odaklı yatırımlar için uzun vadeli finansman, vergi indirimleri ve hibe desteği sunarken; KOBİ’ler ve büyük ölçekli firmalar arasında teknoloji transferi ve üretim entegrasyonunun artırılmasını hedeflemektedir. Bu teşvik mekanizmaları, Türkiye’nin 2030 yılına kadar yüksek teknoloji ihracatını ve üretimini önemli ölçüde artırmayı amaçlayan stratejik planlarının da temel taşını oluşturmaktadır.

Ayrıca, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, kamu ve özel sektör işbirliğiyle geliştirilen teşvik politikalarının, yatırımcılar tarafından olumlu karşılandığını ve doğrudan yabancı sermaye girişlerini artırdığını raporlamaktadır. Jeostratejik konum, kültürel yakınlık ve şeffaf hukuki düzenlemeler, Türkiye’yi hem yerli hem de yabancı yatırımcılar için tercih edilir kılmaktadır.

Diğer Ülkeler Üretim Tesislerini Türkiye’de Kurar mı?

Dünya genelinde üretim maliyetlerini optimize etmek isteyen firmalar, yüksek vergi yükü nedeniyle alternatif lokasyonlar arayışına girebilir. Türkiye’nin:

• Stratejik Konumu,
• Nitelikli İşgücü,
• Güçlü Lojistik ve Ticaret Altyapısı,
• Cazip Yatırım Teşvikleri

gibi unsurlar, diğer ülkelerden gelen yatırımcılar için Türkiye’de üretim tesisleri kurmayı cazip hale getirmektedir. Özellikle ABD, Avrupa ve Asya pazarlarına yakınlık, yatırım sonrası sağlanan kolaylıklar ve devlet destekli teşvik paketleri, Türkiye’yi küresel tedarik zincirinde alternatif bir üretim merkezi olarak öne çıkarmaktadır.

Trump’ın 2 Nisan 2025 tarihli gümrük vergisi duyurusu, hem ABD iç piyasasında rekabet gücünü artırma hem de dış ticaret açığını daraltma amacı güderken, küresel ticarette belirsizlik ve gerginlik yaratma riski de taşımaktadır.

• Olumlu Açılardan: ABD’nin yerli üretimi destekleme çabaları, müzakerelerle ticaret ilişkilerinin yeniden şekillendirilme imkanı; Türkiye’nin %10’luk düşük vergi oranı ve kapsamlı yatırım teşvikleri, hem küresel hem de Türkiye ekonomisi için olumlu senaryolar sunmaktadır.
• Olumsuz Açılardan: Yüksek vergiler, ticaret savaşlarına yol açarak global piyasalarda dalgalanmalara neden olabilir ve tedarik zincirlerinde aksamalar yaratabilir.

Türkiye açısından, düşük vergi oranı ve devlet destekli teşvik paketleri, ABD pazarında rekabet avantajı sağlamanın yanı sıra, yüksek teknoloji yatırımları için tercih edilen bir üretim merkezi haline gelmesine olanak tanımaktadır. Bu durum, yabancı yatırımcıların Türkiye’de üretim tesisleri kurmasını desteklerken, uzun vadede ülkemizin ekonomik büyümesini ve teknolojik dönüşümünü güçlendirecek stratejik bir hamle olarak değerlendirilebilir.

HedefKoç Danışmanlık Dr. Uzman Psikolog H. Mert Özaydın