VSAT ACİL ÇÖZÜM PLANLARI – Orhan Ener
VSAT konusundaki bilgi ve tecrübelerimi bilenlerin genelde bana sorusu şu olur. “fiber ve dsl gibi kolay ve ucuz çözümler varken neden Uydu İnternet (VSAT) kullanmalıyım?” Benim ise bu soruya yanıtım “Bilgi güvenliği konusunda daha iyi bir çözüm yok ve ideal acil durum yedek çözümüdür” olur. Yine devamında “Bana elektriği verin size dağ başında veya (yeni şekliyle) karada, havada ve denizde istediğiniz yerde interneti getirebilirim” diye tarif ederim bu işin yapısını.
Karavanla seyahat ediyorsunuz ama GSM hatlarının çalışmadığı noktalarda internet gereksinimizin, karşılanmasında, Canlı yayın araçlarının haberleşmesinde, Uçakta kendi telefonunuzu kapatmak durumundasınız, ve uçaktaki telefon sistemi ile görüşme yaptığınızda, hareket halinde olan bir geminin okyanus ortasında internet erişiminde, GSM hatlarının çekmediği ücra bir köşedeki maden ocağında, yine denizin ortasındaki balık çiftliğindeki haberleşmede, Afet durumunda veya karasal haberleşmenin zarar görebileceği durumlarda yedek olarak uydu interneti/haberleşmesi kullanmak zorundasınız.
İki önemli konudan söz ettik yukarıda. Birincisi elektronik ünitelerin çalışması için gereken elektriğin olması, diğeri ise artık günümüzün olmazsa olmazı internetin sağlanabilmesi. Kablolu, mikrodalga ve 4G/5G modemler ile internete bağlanmak daha kolay ve görece ucuz olan yöntemlerdi. Uydu internet (diğer bildiğimiz adı ile VSAT) ise daha pahalı, erişim ve kurulum şartları zor olan bir yöntemdi. Önceleri yalnızca zorunlu durumlarda ve diğer yöntemlerin ulaşamadığı noktalarda tercih edilen bu iletişim, şimdi diğer avantajları nedeniyle daha yaygın hale geliyor.
En önemli avantajlardan bir tanesi ise bilgi güvenliği. Diğer yöntemlerde herkesin ulaşabildiği ara bağlantı (hub) noktaları nedeniyle bilgi güvenliği tehlike arz edebiliyor. Basitçe şöyle açıklayabiliriz. Kablo ile iletişimde sınırlar var ve arada bağlantı noktaları olmak durumunda. Ankara’dan çıkan bir bilgi Bolu, Düzce, Sakarya, İzmit ara bağlantı noktalarını geçtikten sonra İstanbul’a ulaşmak zorunda. Yine bu bilgilere ulaşabilmek açık kaynaklar nedeniyle daha kolay durumda. Şöyle açıklayayım. Yalnızca bir bölgeden geçtiniz ve telefonunuza onlarca istenmeyen mesaj gelmeye başlıyor. Bu yeterince korunmayan, yada korunmak istenmeyen bir GSM şebekesinin sonucudur ve siz sürekli seyahat ettiğiniz için bunun nerede gerçekleştiğini kanıtlayamazsınız. Sizin numaranız istenmeyen birinin eline geçmiştir ve dilediği gibi kullanabilir. Size sürekli değiştirdiği bir numaradan mesaj yollayabilir yada arayabilir. Siz ancak her yeni numarayı engelleme listesine alarak kontrol edebilirsiniz. Ama bir şubenin yalnızca uydu kullanarak,(karşılıklı) yine aynı uydudan ulaşılan merkezdeki bilgilere ulaşması (İntranet) sistemin çok daha korunaklı olmasını sağlıyor. Bu durumda bilgiye ulaşmak için ya içeride olacaksınız, yada uyduya erişiminiz olacak ki bilgiye ulaşabilesiniz. Uyduya ulaşabilmek için elinizdeki cihazın bazı bilgilerinin (MAC adres bilgileri gibi, internete ulaşacak her cihaz kendine özel ve değiştirilemeyen bir MAC adrese sahiptir ve erişim yalnızca sizin ‘istenmeyen numaralar yerine’ izin verdiğiniz cihazlar ile kontrol edilebilir) tanımlanmış, bilgilerin şifrelenmiş ve kontrollü olduğunu düşünün. Sizden başkası ulaşamaz ve bilgileri kullanamaz. Bu durum ise paha biçilemez bir güvenlik ağı oluşturuyor.
Bu günkü şartlarda VSAT uygulamaları Starlink uyduları (ve takip eden diğerleri) gibi hem hızı artırılmış, hemde peynir ekmek gibi satılır hale gelmiş durumdadır. Kurulum elemanlarının hafiflemesi, ucuzlaması, kurulumun kolaylaşması gibi etkenler bunun nedeni gösterilebilir. Sektörün eksiklikleri çok henüz. Yine daha önceki firmalar servis konusunda yetkin idiler ve çözüm üretilebiliyordu. Starlink bu konuda yeterli servis ağına sahip değil. Yine önemli bir konu, bu firmada uzun süreli bir servis kesintisi yaşandı kısa bir zaman önce. Neden ve nasıl olduğu henüz açıklanamadı. Bu ise bizlere yedek uygulamasının önemini bir kez daha hatırlattı.
Şimdi bir kaç değişik konuda örnekler vermek istiyorum.
İki gündür çöldesiniz ve çok susamış durumdasınız. Çölden çıkıyorsunuz ve ilk su bulabileceğiniz dükkana girdiniz. Suyu aldınız ama parasını ödemeden suyun kapağını açamıyorsunuz ve kasaya geldiğinizde farkettiniz ki cüzdanınız yanınızda değil. Bu durum dada suyu satın alamıyorsunuz. Bunu karşılaştıralım. Kablolu sistem çökmüş durumda. Sizin Yedek uydu sisteminiz elinizde ama kurulum yapacak, bu işi bilen kimseniz yok.
Dünya’yı kurtaracak araçtasınız. Bir saatlik daha yolunuz var ama baktınız yakıtınız bitmiş, yolda kaldınız. Hemen koştunuz ve araştırdığınızda yedek tank/depo buldunuz. Ama kontrol ettiğinizde boş bir tank ile karşılaşıyorsunuz. Bunu yine karşılaştıralım. Deprem olmuş, alt yapı çökmüş durumda. Sizin hazır kullanabileceğiniz bir uydu sisteminiz var. Elektrik için jeneratörü devreye alacaksınız ne yazık ki yakıtı yok.
Bir kaç gün önce okuduğum (gerçek bir) haberi paylaşmak istiyorum. Büyük bir denizcilik firmasının bilgisayar ağına korsanlar ulaşıyor. Şifreleri değiştirdikten sonra firmaya yüklü bir miktarda ödeme yaptıkları taktirde tekrar bilgilere ulaşabilecekleri konusunda mesaj iletiyorlar. Ancak firma yetkilileri bu konuda ne yapacaklarına karar veremeyip zaman geçirince işler tamamen sarpa sarıyor. Sonuçta işler öyle bir hale geliyor ki çözüm bulunamıyor ve firma iflas başvurusunda bulunuyor. Bunu karşılaştırmasız açıklayalım. Siz siber saldırılar karşısında önceden almadığınız önlemle bir çuval inciri değil, koskoca bir şirketi berbat ettiniz.
Bir orman yangınını gördünüz ve haber vermek için telefonunuza sarıldınız. Ama baktınızki telefonunuzun pili bitik durumda. Dışardasınız şarj etmenize olanak yok ve yanınızda yedek şarj cihazı da yok. Yine karşılaştıralım. Canlı yayın aracı ile durmadan seyahat ederken, yakıt bitmesine yakın bir çağrı aldınız, yola çıktınız. Fark ettinizki yolda yakıt istasyonu yok. Tam olay yerine geldiniz ve yakıt bitti. Jeneratörünüz elektrik üretemediğinden, yılın haberini yapabilecekken, hiçbirşey yapamadınız.
Eve geldiniz ve önemli bir projenin parçası olarak acil sipariş vermeniz gereken bazı ürünler var. Ancak ne elektrik, nede modem çalışmadığından internet var. Sonradan öğreniyorsunuz ki çalışan bir kepçe yeraltından geçen kabloları parçalamış ve tüm mahalle elektriksiz durumda. Başınıza gelebileceği öngördüğünüz için bilgiayarınızın bağlı olduğu bir (UPS) Kesintisiz Güç Kaynağı’nız var ve Telefonunuzun hotspot özelliğinden yararlanarak internetinizi bigisayarınızla paylaşarak sorunsuz siparişi zamanında verebildiniz.
Bu örnekleri çoğaltmak mümkün. Bir doğal afet sırasında ise bu senaryoların tamamının bir arada yaşandığını düşünebiliriz. Bunları öngörmek ve önlem almak durumundayız. Hem doğal afetlerde, hemde olası aksaklıklarda, işyerlerinde haberleşmenin sürekli, kesintisiz olabilmesi için alınabilecek ve Uydu İnternet ile sağlanabilecek yararlar konusunda eylem planı için yapılması gerekenler var. İşte yapılabileceklerin listesi.
ACİL EYLEM PLANI
Öncelikle acil eylem planı olarak emekleme seviyesinin biraz üstünde olan sektörümüzde, bu konuda yetişmiş eleman eksikliğinin giderilmesi için Eğitim Programı/ Semineri/ Kursu hazırlanmalıdır. Bu tabiki bu sistemi satın alacak, kullanacak şirketlerin problemi değil ama yeterli eğitim almamış birinin yapmasıyla işin yanlış, eksik yapılması sonucu o hale gelebilir. Ben kendi gözlerimle kırtasiyeci de “UYDU TAKILIR” ilanı görmüş kişiyim. Bu işi mutlaka yetkin, diplomalı, sertifikalı kişinin yapmasında yarar var. Uydu internet konusunda büyük bir eleman eksikliği yaşanıyor. Bu işi yapabilmek için kombinasyon olarak Uydu, Network, Bilgisayar ve Kablolama bilgilerine gereksinme var. Hepsini bir arada bulmak gerçekten sorun tabi ki. Bu yüzdende birini bilenler diğerleri konusunda kendilerini geliştirerek sürdürmek zorunda kalıyorlar. Bütünü içeren bir kurs çalışması sektör açısından büyük yarar sağlayacaktır.
Yine bu iş sınıfı ‘Yüksek Tehlikeli’ olarak kabul edilir. Basit olarak modem ile uydu arasında ki kablo da 48 v DC voltaj vardır. Yerine göre 220 V AC voltajdan daha ölümcül, tehlikeli olabilir. Sürekli merdivende çalışılması gerekebilir. Merdivende sağlıklı, korunaklı çalışma yöntemlerini bilmiyorsa kendine zarar verebileceği, hatta ölebileceği gibi, çalıştığı yerde de istenmeyen maddi hasarlara yol açabilir. Yani eğitim bu işin olmazsa olmazı.
Şirketlerin kesintisiz iletişim ve Operasyon sürekliliğine gereksinmesi var. Kablo hat kesintisi, sel, deprem, yangın veya alt yapı sabotajı gibi durumlarda uydu üzerinden sağlanacak bağımsız Uydu Internet sistemi ile veri ve ses iletişim kanalı kullanılarak merkez ve saha operasyonlarının kesintisiz devam etmesini olanaklı kılar. İş sürekliliği planlarında “Yedek İletişim Hattı” başlığıyla uydu sistemi ile güvence altına alınır.
Acil durumlarda yine acil bir koordinasyona gereksinme var. Doğal bir afet, enerji santralı arızası, maden faciası, çok büyük ve kontrolsüz bir orman yangını gibi durumlarda bölgedeki altyapı çökebilir. Bu durumda yerel GSM ve kablolu altyapı çökse bile bu bölgeye uydu’dan yüksek bant genişlikli veri, ses ve görüntü aktarımı ile soruna çözüm yaratılabilir. Olayın boyutunu bilmek bile çözüm konusunda yardımcı olur, kaynakların yerine göre doğru kullanılmasını sağlar. Kriz masası ile saha ekibi arasında sağlanacak anlık veri paylaşımı, doğru ve hızlı karar alma sürecine katkı sağlayacaktır.
Çoklu operasyonları bir merkezden yönetebilmek önemli. Şirketlerin farklı şehir veya ülkelerde çok sayıda şubesi/tesisi bulunabiliyor. Yerel ölçekte her zaman aynı kalite ve güvenilirlilikte hizmet alınabilmesi mümkün olamıyor. Tüm uzak noktaların merkezle bağlantıları, tek bir uydu ile sağlanarak homojen iletişim kalitesi sağlanabilir. Bu aynı zamanda tek merkezden yönetim, veri bütünlüğü ve aynı zamanda acil durumlarda tüm şubelerle aynı anda ve kesintisiz iletişim olanağı sunacaktır. Yine arada uydu harici başka bir hub olmayacağı için çok güvenlikli bir iletişim sağlanacaktır. Özellikle Amerika’da olmak üzere yurt dışında franchise işletmeler bu yöntemi kullanarak güvenli haberleşme yönünde çok sağlıklı bir yöntem kullanmaktadırlar.
Yedekleme ve Felaket kurtarma (=disaster recovery için bilgisayar alanında henüz tam bir karşılık bulunamamıştır. Ana bilgisayarın ‘server’ çalıştırılamaması veya hard disk’teki verilere ulaşılamaması gibi durumlarda yapılması gerekenleri de açıklar) veri güvenliği açısından kritik önem taşır. Veri merkezinin internet bağlantısının çökmesi, karasal bağlantıların çalışmaması durumunda, VSAT uydu bağlantısı çözümü otomatik olarak devreye alınabilir. Daha güvenli bölgede oluşturulmuş bir yerdeki yedek sistemle kesintisiz çalışma sürdürülebilir. Kritik uygulamalar olan Kurumsal Kaynak Planlaması (ERP- Finans, İnsan kaynakları, Satış, Üretim, tedarik zinciri), Müşteri Servisi Yönetimi, Merkezi Denetim, kontrol ve veri izleme Sistemleri (SCADA) nin kesintisiz çalışması ile, veri kaybının önlenmesi veya üretim aksaması riskinin ortadan kaldırılması/azaltılması, bu önlemin alınması birçok riski yok etmeye yardımcı olur.
Acil olarak geçici internet hizmetine ihtiyaç duyulması durumunda kolaylık sağlar. Yeni bir proje sahası, afet bölgesi veya uzak bir kırsal alanda geçici operasyon başlatma ihtiyacı sahada mobilizasyon gereksinmesi doğurabilir. Bu durumlarda taşınabilir (fly-away) veya araç üstü VSAT sistemleri ile birkaç saat içinde sahada iletişim altyapısı kurulabilir. Bu hiçbir altyapının olmadığı bir yerde bile acil operasyon olanağı sunar.
,
Siber güvenlik ve şifreli iletişime gereksinme duyulduğunda çok özel hizmet sunar. Bu durumlarda ise mutlaka acil eylem planı içerisinde Uydu İnternet bulunmalıdır. Kara hatlarının saldırıya uğraması ve/veya veri trafiğinin izlenme riski karşısında, şifrelenmiş uydu bağlantısı ile verinin fiziksel olarak bağımsız ve güvenli iletişimi sağlanır. Kriz zamanlarında bilgi sızmasını önleyerek, güvenli bir ortamda kararlar alınmasına yardımcı olur.
Bazı sektörel iş kollarında iletişim kesintisi kabul edilemez. Bankacılık, enerji, Sağlık gibi sektörlerde yasal zorunluluklarla “Yedek İletişim” sağlanması gerekir. Uydu iletişimi sağlanarak yasal gereklilik karşılanmış, cezai olasılık önlenmiş ve operasyonel kayıpların önüne geçilmiş olunur. Planlı tatbikatlarla sürekli test edilerek uydu altyapısının devreye girebilir olduğunun görülmesi gerekir.
İlk bölümlerde “bana elektriği verin size dağ başında interneti vereyim” şeklinde söylemde bulunduğumu belirtmiştim. Bu internet erişiminde ‘elektriğin olması’ gibi şartlı durum oluşturuyordu. Yine doğal afet gibi acil durumlarda elektrik altyapısınında çökme ihtimali var. Bu durumda sizin uydu sisteminizin olması elektrik olmadığından kendi başına hiç bir işe yaramayacaktır. Yine önlem olarak Kesintisiz Güç Kaynakları (UPS), Jeneratörler ve jeneratör için gerekli yakıt gibi elektrik sağlayacak/üretecek diğer önlem planlarınında yapılması gerekiyor.
Kurumsal işletmeler ve işyerleri için (tüm diğer konularda olabileceği gibi) kuruma özel, kendi yapısına göre VSAT destekli acil çözüm planı ile ilgili bir kontrol listesi oluşturulabilir. Bu liste ile işlerin kesintisiz yürümesi ve acil durumlarda yapılması gerekenler bir prosedür haline getirilerek kriz anında tüm adımlar uygulanarak kolay çözüm sağlanabilir.
Sonuç olarak VSAT Uydu çözümleri, doğru uygulandığında acil eylem planlarının “iletişim ve veri sürekliliği” boyutunu garanti altına alır.
Şirketler için en büyük avantajı; bağımsız, hızlı devreye alınabilen ve elektrik hariç altyapı gerektirmeyen bir çözüm sunmasıdır.
Doğal afetler, altyapı kesintileri, siber saldırılar veya operasyonel krizler karşısında, VSAT tabanlı bir acil iletişim planı sayesinde şirketler:
- Operasyonlarını durdurmadan devam ettirebilir,
- Zarar ve kayıplarını minimize edebilir,
- Karar alma süreçlerini hızlandırabilir.
ORHAN ENER
25/08/2024
İLETİŞİM: koc@hedefkoc.com
